علامه سید جعفرمرتضی عاملی
علامه سید جعفرمرتضی عاملی (۱۳۶۴-۱۴۴۱ق)، عالم لبنانی و متخصص تاریخ اسلام و تشیع بود که با قلم خویش نقش بزرگی در ترویج و نشر معارف مکتب اهل‌بیت(ع) ایفا نمود. ایشان با نگارش آثار ارزشمندی در زمینه سیره و تاریخ اهل‌بیت(ع)، به دفاع از ساحت قدسی و نورانی حضرات معصومان پرداخت تا جایی که شبهاتی را که ساخته‌وپرداخته ذهن اتاقفکرهای دشمنان اهل‌بیت(ع) بود را به راحتی برطرف نمود و سازندگان آنها را رسوا و حقیقت را بر همگان روشن کرد.
این محقق بزرگ مکتب اهل‌بیت(ع)، آثار و تألیفات فاخری از خود برجای گذاشت که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. تنها یک اثر ایشان مجموعه بی‌نظیر «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» است که در 35 جلد منتشر شده است.
استاد جعفر مرتضى یکی از عوامل اصلی احیای تاریخ اسلام و تشیع در حوزه‌های علمیه شیعه به شمار می‌آید به گونه‌ای که می‌توان گفت امرزوه تحقیق و پژوهش در این عرصه‌ها بدون مراجعه به آثار ایشان ابتر و ناقص است.
زندگی نامه
علامه سید جعفر مرتضی عاملی در ۲۵ صفر سال ۱۳۶۴ق، در روستای عیتا الجبل، در ۱۱۰ کیلومتری شهر بیروت چشم به جهان گشود. نسب خاندان پدری‌اش به «الحسین ذوالدمعه» فرزند زید، فرزند امام سجاد(ع) می‌رسد.
خاندان وی، عالمان زیادی داشت؛ یکی از آنان سید حیدر بود که در جبل عامل، صاحب مدرسه علمیهای بوده که سید محسن امین (نویسنده کتاب اعیان الشیعه) در آن درس خوانده است. پدرش، سید مصطفی نیز اهل علم بود اما معمّم نبود. سید مصطفی معلم بود و تألیفاتی نیز داشته که یکی از آنها «شرح دعای افتتاح» است.
تحصیلات
علامه سید جعفر مرتضی، تحصیلات خود را به صورت غیررسمی در زادگاهش نزد پدرش آغاز کرد. سپس در سال ۱۳۸۲ق، براى تحصیل علوم دینى راهى عراق شد و در جوار مضجع نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نجف اشرف، رحل اقامت افکند. ایشان مدتى در «مدرسه البروجردی الصغیر» مشغول بود، سپس به «جامعة النجف الدینیة» رفت که تحت اشراف آیت الله کلانتر اداره می‌شد. مرحوم جعفر مرتضی مدت شش سال (۱۳۸۲-۱۳۸۸ق) در نجف اشرف مشغول تحصیل بود. ایشان در سال ۱۳۸۴ق، رساله «الالغاز» ابن‌هشام نحوى را تحقیق و چاپ کرد که نشانگر تبحرش در ادبیات عرب و همچنین شروع کار تألیف از جوانی توسط او بوده است.
علامه سید جعفر مرتضی در سال ۱۳۸۸ق، به ایران مهاجرت کرد و در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) در شهر مقدس قم اقامت گزید. ایشان، به‌واسطه آیت الله سید عبدالله شرف الدین از علمای لبنان با حلقه مباحثه علمی آیت الله سید مهدى روحانى، آیت الله آذرى قمى، آیت الله احمدى میانجی و آیت الله سید ابوالفضل میرمحمدى آشنا شد. وی باقیمانده دروس سطح را نزد آیت الله میرمحمدی فراگرفت سپس در محضر بزرگانی همچون آیت الله العظمی سید موسی شبیرى زنجانی، آیت الله سید علی فانى، آیت الله مرتضی حائری یزدی و آیت الله میرزاهاشم آملی زانوی ادب زد و از محضر علمی و اخلاقی آنان کسب فیض نمود.
ایشان همزمان با تحصیل به تحقیق و پژوهش درباره مسائل تاریخی و عقیدتی شیعه پرداخت و در پاسخ به یکى از نویسندگان لبنانى که مطالبى را در توهین به ساحت مقدسامام رضا(ع)، منتشر کرده بود، مقالاتى را در مجله عربى الهادی که توسط مؤسسه دارالتبلیغ آن زمان منتشر می‌شد، تحریر نمود. این مقالات، بعداً تحت عنوان کتاب «الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)» منتشر گردید.
فعالیت های علمی و اجتماعی
از فعالیت‌های مهم استاد جعفر مرتضی در سالهای اقامت در قم، می‌توان به پژوهش در زمینه‌های مختلف تاریخ و عقاید شیعه، راه‌اندازی «مُنتَدا» (مدرسه علمیه جبل‌عاملی‌ها) و تدریس برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس اشاره کرد. ایشان همچنین در این مدت از ارائه خدمات مشاوره‌ای، تحقیقاتی و ایجاد شرایط مناسب برای تحصیل طالب لبنانی نیز غافل نبود و ضمن حمایت و تربیت طالب لبنانی، به حمایت ایدئولوژی از انقلاب اسلامی نیز می‌پرداخت و مباحثی را در موضوع حکومت، از سیره اهل‌بیت(ع) تدوین می‌نمود.
جعفر مرتضی عاملی در سال ۱۳۷۲ش/۱۹۹۳م پس از ۲۵ سال اقامت در قم، به لبنان بازگشت و فعالیت‌های علمی، پژوهشی و تربیتی خود را در ضاحیه بیروت که آن زمان در اشغال رژیم غاصب صهیونیستی بود، ادامه داد. ایشان در این سال‌ها علاوه بر پژوهش در زمینه تاریخ و تأسیس مرکزی تحقیقاتی در بیروت، به برگزاری جلسات مختلف برای جوانان شیعه لبنانی همت گماشت و از این راه، نسلی از فعالان مذهبی در میان شیعیان لبنان به وجود آورد.
یکی دیگر از اقدامات آن مرحوم تأسیس مدرسه علمیهای در سال ۱۳۷۷ش، دربیروت بود. دفاع از امامت و ولایت و تلاش مستمر در پاسخگویی به شبهات اعتقادی، ازاقدامات ایشان در سالهای اقامت در لبنان بود.
میراث ماندگار
استاد جعفر مرتضی عاملی، کتاب‌های بسیاری به زبان عربی تألیف نموده است. آثار ایشان بیشتر درباره تاریخ اسلام و تشیع و سیره‌نگاری اهل‌بیت(ع) و مشتمل بر نوآوری‌هایی است و بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف از جمله فارسی ترجمه شده است. نسخه دیجیتال تألیفات ایشان با عنوان مجموعه آثار سید جعفر مرتضی در ۹ دی ۱۳۹۲ش، در مرکز تحقیقات کامپیوتری نور عرضه شد. مهم‌ترین اثر آن مرحوم مجموعه ۳۵ جلدی «الصحیح من سیرةالنبی الاعظم» با موضوع سیره پیامبر اکرم(ص) و تاریخ اسلام است که با استقبال عالمان و پژوهشگران حوزه تشیع و تاریخ اسلام مواجه شده است.
برخی دیگر از آثار وی عبارت‌اند از:
- مأساة الزهرا(س)؛ این کتاب درباره حضرت فاطمه(س) است و تحت عنوان «رنج‌های حضرت زهرا(س)» به فارسی ترجمه شده است.
- الصحیح من سیره الامام علی(ع) در 53 جلد.
- ابوذر لا اشتراکیه... و لا مزدکیه...
- افلا تذکرون! (حوارات فی الدین والعقیدة)
- الحیاة السیاسیة للإمام الجواد(ع)
- الحیاة السیاسیة للإمام الحسن(ع)
- ظلامة أبی‌طالب(ع) (تاریخ و نقد)
- علی(ع) والخوارج (تاریخ و دراسة)
- الغدیر والمعارضون أو عواصف علی ضفاف الغدیر
- کربلا فوق الشبهات (حدیث عن التشکیک والمشککین)
- مراسم عاشوراء (شبهات و ردود)
- الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)؛ این کتاب مشتمل بر پاسخ‌های ایشان به یکی از نویسندگان لبنانى است که مطالبى را در توهین به ساحت مقدس امام رضا(ع)،منتشر کرده بود.
ویژگی‌های آثار و تألیفات
استاد جعفر مرتضى یکی از عوامل اصلی احیای تاریخ اسلام و تشیع در حوزه‌های علمیه شیعه به‌شمار می‌آید. ویژگی‌های آثار تاریخی ایشان عبار تاند از:
- رویکرد اجتهادی در تحقیق تاریخ
- استفاده از تاریخ برای دفاع از مبانی کلامی شیعه و نقد مبانی کلامی اهل‌سنت
- تتبع گسترده و ارزیابی دقیق
- ریشه‌یابی هوشمندانه از حوادث
- مشخص کردن صریح جعل و تحریف
- افشای چهره‌های فریب‌کار در نگارش متون تاریخی
- آشنایی گسترده و عمیق با منابع تاریخی
- روانی قلم و سبک دسته‌بندی مطالب
- ورود به عرصه‌هایی که کمتر به آن توجه شده یا به شیوه علمى و مستند انجام نشده بود. از دیگر ویژگی‌های نوشته‌های ایشان این است که آثارش توسط ویراستاران ویرایش نشده و قلم کتاب، قلم خود نویسنده است.
ارتحال
این عالم برجسته شیعه پس از عمری مجاهدت علمی و فرهنگی در ۴ آبان ۱۳۹۸ش، دربیمارستانی در بیروت دار فانی را وداع گفت. پیکر ایشان پس از تشییع در زادگاهش واقع درمنطقه جبل‌عامل آرام گرفت.
بخشی از پیام تسلیت آیت الله خامنه‌ای به مناسبت ارتحال علامه سید جعفر مرتضی: «این عالم بزرگوار با تألیفات وزین و پرحجم و محققانه‌ی خود در تاریخ صدر اسلام که از نگارشی شیوا و قلمی قدرتمند برخوردار است، خدمت بزرگی به دنیای اسلام تقدیم کرده و نیاز فرهنگی مهمّی را برآورده ساخته‌است.»
علامه سید جعفرمرتضی عاملی (۱۳۶۴-۱۴۴۱ق)، عالم لبنانی و متخصص تاریخ اسلام و تشیع بود که با قلم خویش نقش بزرگی در ترویج و نشر معارف مکتب اهل‌بیت(ع) ایفا نمود. ایشان با نگارش آثار ارزشمندی در زمینه سیره و تاریخ اهل‌بیت(ع)، به دفاع از ساحت قدسی و نورانی حضرات معصومان پرداخت تا جایی که شبهاتی را که ساخته‌وپرداخته ذهن اتاقفکرهای دشمنان اهل‌بیت(ع) بود را به راحتی برطرف نمود و سازندگان آنها را رسوا و حقیقت را بر همگان روشن کرد.
این محقق بزرگ مکتب اهل‌بیت(ع)، آثار و تألیفات فاخری از خود برجای گذاشت که بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. تنها یک اثر ایشان مجموعه بی‌نظیر «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» است که در 35 جلد منتشر شده است.
استاد جعفر مرتضى یکی از عوامل اصلی احیای تاریخ اسلام و تشیع در حوزه‌های علمیه شیعه به شمار می‌آید به گونه‌ای که می‌توان گفت امرزوه تحقیق و پژوهش در این عرصه‌ها بدون مراجعه به آثار ایشان ابتر و ناقص است.
زندگی نامه
علامه سید جعفر مرتضی عاملی در ۲۵ صفر سال ۱۳۶۴ق، در روستای عیتا الجبل، در ۱۱۰ کیلومتری شهر بیروت چشم به جهان گشود. نسب خاندان پدری‌اش به «الحسین ذوالدمعه» فرزند زید، فرزند امام سجاد(ع) می‌رسد.
خاندان وی، عالمان زیادی داشت؛ یکی از آنان سید حیدر بود که در جبل عامل، صاحب مدرسه علمیهای بوده که سید محسن امین (نویسنده کتاب اعیان الشیعه) در آن درس خوانده است. پدرش، سید مصطفی نیز اهل علم بود اما معمّم نبود. سید مصطفی معلم بود و تألیفاتی نیز داشته که یکی از آنها «شرح دعای افتتاح» است.
تحصیلات
علامه سید جعفر مرتضی، تحصیلات خود را به صورت غیررسمی در زادگاهش نزد پدرش آغاز کرد. سپس در سال ۱۳۸۲ق، براى تحصیل علوم دینى راهى عراق شد و در جوار مضجع نورانی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در نجف اشرف، رحل اقامت افکند. ایشان مدتى در «مدرسه البروجردی الصغیر» مشغول بود، سپس به «جامعة النجف الدینیة» رفت که تحت اشراف آیت الله کلانتر اداره می‌شد. مرحوم جعفر مرتضی مدت شش سال (۱۳۸۲-۱۳۸۸ق) در نجف اشرف مشغول تحصیل بود. ایشان در سال ۱۳۸۴ق، رساله «الالغاز» ابن‌هشام نحوى را تحقیق و چاپ کرد که نشانگر تبحرش در ادبیات عرب و همچنین شروع کار تألیف از جوانی توسط او بوده است.
علامه سید جعفر مرتضی در سال ۱۳۸۸ق، به ایران مهاجرت کرد و در جوار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) در شهر مقدس قم اقامت گزید. ایشان، به‌واسطه آیت الله سید عبدالله شرف الدین از علمای لبنان با حلقه مباحثه علمی آیت الله سید مهدى روحانى، آیت الله آذرى قمى، آیت الله احمدى میانجی و آیت الله سید ابوالفضل میرمحمدى آشنا شد. وی باقیمانده دروس سطح را نزد آیت الله میرمحمدی فراگرفت سپس در محضر بزرگانی همچون آیت الله العظمی سید موسی شبیرى زنجانی، آیت الله سید علی فانى، آیت الله مرتضی حائری یزدی و آیت الله میرزاهاشم آملی زانوی ادب زد و از محضر علمی و اخلاقی آنان کسب فیض نمود.
ایشان همزمان با تحصیل به تحقیق و پژوهش درباره مسائل تاریخی و عقیدتی شیعه پرداخت و در پاسخ به یکى از نویسندگان لبنانى که مطالبى را در توهین به ساحت مقدسامام رضا(ع)، منتشر کرده بود، مقالاتى را در مجله عربى الهادی که توسط مؤسسه دارالتبلیغ آن زمان منتشر می‌شد، تحریر نمود. این مقالات، بعداً تحت عنوان کتاب «الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)» منتشر گردید.
فعالیت های علمی و اجتماعی
از فعالیت‌های مهم استاد جعفر مرتضی در سالهای اقامت در قم، می‌توان به پژوهش در زمینه‌های مختلف تاریخ و عقاید شیعه، راه‌اندازی «مُنتَدا» (مدرسه علمیه جبل‌عاملی‌ها) و تدریس برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس اشاره کرد. ایشان همچنین در این مدت از ارائه خدمات مشاوره‌ای، تحقیقاتی و ایجاد شرایط مناسب برای تحصیل طالب لبنانی نیز غافل نبود و ضمن حمایت و تربیت طالب لبنانی، به حمایت ایدئولوژی از انقلاب اسلامی نیز می‌پرداخت و مباحثی را در موضوع حکومت، از سیره اهل‌بیت(ع) تدوین می‌نمود.
جعفر مرتضی عاملی در سال ۱۳۷۲ش/۱۹۹۳م پس از ۲۵ سال اقامت در قم، به لبنان بازگشت و فعالیت‌های علمی، پژوهشی و تربیتی خود را در ضاحیه بیروت که آن زمان در اشغال رژیم غاصب صهیونیستی بود، ادامه داد. ایشان در این سال‌ها علاوه بر پژوهش در زمینه تاریخ و تأسیس مرکزی تحقیقاتی در بیروت، به برگزاری جلسات مختلف برای جوانان شیعه لبنانی همت گماشت و از این راه، نسلی از فعالان مذهبی در میان شیعیان لبنان به وجود آورد.
یکی دیگر از اقدامات آن مرحوم تأسیس مدرسه علمیهای در سال ۱۳۷۷ش، دربیروت بود. دفاع از امامت و ولایت و تلاش مستمر در پاسخگویی به شبهات اعتقادی، ازاقدامات ایشان در سالهای اقامت در لبنان بود.
میراث ماندگار
استاد جعفر مرتضی عاملی، کتاب‌های بسیاری به زبان عربی تألیف نموده است. آثار ایشان بیشتر درباره تاریخ اسلام و تشیع و سیره‌نگاری اهل‌بیت(ع) و مشتمل بر نوآوری‌هایی است و بسیاری از آنها به زبان‌های مختلف از جمله فارسی ترجمه شده است. نسخه دیجیتال تألیفات ایشان با عنوان مجموعه آثار سید جعفر مرتضی در ۹ دی ۱۳۹۲ش، در مرکز تحقیقات کامپیوتری نور عرضه شد. مهم‌ترین اثر آن مرحوم مجموعه ۳۵ جلدی «الصحیح من سیرةالنبی الاعظم» با موضوع سیره پیامبر اکرم(ص) و تاریخ اسلام است که با استقبال عالمان و پژوهشگران حوزه تشیع و تاریخ اسلام مواجه شده است.
برخی دیگر از آثار وی عبارت‌اند از:
- مأساة الزهرا(س)؛ این کتاب درباره حضرت فاطمه(س) است و تحت عنوان «رنج‌های حضرت زهرا(س)» به فارسی ترجمه شده است.
- الصحیح من سیره الامام علی(ع) در 53 جلد.
- ابوذر لا اشتراکیه... و لا مزدکیه...
- افلا تذکرون! (حوارات فی الدین والعقیدة)
- الحیاة السیاسیة للإمام الجواد(ع)
- الحیاة السیاسیة للإمام الحسن(ع)
- ظلامة أبی‌طالب(ع) (تاریخ و نقد)
- علی(ع) والخوارج (تاریخ و دراسة)
- الغدیر والمعارضون أو عواصف علی ضفاف الغدیر
- کربلا فوق الشبهات (حدیث عن التشکیک والمشککین)
- مراسم عاشوراء (شبهات و ردود)
- الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)؛ این کتاب مشتمل بر پاسخ‌های ایشان به یکی از نویسندگان لبنانى است که مطالبى را در توهین به ساحت مقدس امام رضا(ع)،منتشر کرده بود.
ویژگی‌های آثار و تألیفات
استاد جعفر مرتضى یکی از عوامل اصلی احیای تاریخ اسلام و تشیع در حوزه‌های علمیه شیعه به‌شمار می‌آید. ویژگی‌های آثار تاریخی ایشان عبار تاند از:
- رویکرد اجتهادی در تحقیق تاریخ
- استفاده از تاریخ برای دفاع از مبانی کلامی شیعه و نقد مبانی کلامی اهل‌سنت
- تتبع گسترده و ارزیابی دقیق
- ریشه‌یابی هوشمندانه از حوادث
- مشخص کردن صریح جعل و تحریف
- افشای چهره‌های فریب‌کار در نگارش متون تاریخی
- آشنایی گسترده و عمیق با منابع تاریخی
- روانی قلم و سبک دسته‌بندی مطالب
- ورود به عرصه‌هایی که کمتر به آن توجه شده یا به شیوه علمى و مستند انجام نشده بود. از دیگر ویژگی‌های نوشته‌های ایشان این است که آثارش توسط ویراستاران ویرایش نشده و قلم کتاب، قلم خود نویسنده است.
ارتحال
این عالم برجسته شیعه پس از عمری مجاهدت علمی و فرهنگی در ۴ آبان ۱۳۹۸ش، دربیمارستانی در بیروت دار فانی را وداع گفت. پیکر ایشان پس از تشییع در زادگاهش واقع درمنطقه جبل‌عامل آرام گرفت.
بخشی از پیام تسلیت آیت الله خامنه‌ای به مناسبت ارتحال علامه سید جعفر مرتضی: «این عالم بزرگوار با تألیفات وزین و پرحجم و محققانه‌ی خود در تاریخ صدر اسلام که از نگارشی شیوا و قلمی قدرتمند برخوردار است، خدمت بزرگی به دنیای اسلام تقدیم کرده و نیاز فرهنگی مهمّی را برآورده ساخته‌است.»