آیتالله حاج شیخ میرحسین صادقی پروانی (۱۳۱۲-۱۳۹۵ش)
از علمای مجاهد شیعه اهل افغانستان بود که عمر خویش را وقف استقلال این کشور و حاکم شدن ارزشهای دینی در آن نمود. ایشان نمایندگی ولی امر مسلمین جهان حضرت آیتالله العظمی خامنهای در امور افغانستان را بر عهده داشت. همچنین مرحوم پروانی عضو عمومی مجمع جهانی اهلبیت(ع) بود و از این طریق خدماتی به پیروان مکتب اهلبیت(ع) در جهان ارائه نمود.
این عالم برجسته اهل افغانستان از رهبران حزب وحدت اسلامی افغانستان و بنیانگذار سازمان نصر در این کشور بود و مدتی در مجلس سنای افغانستان نیز عضویت داشت. ایشان اقدامات و فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بسیاری از قبیل احداث مسجد و مدرسه، انسجامبخشی به احزاب شیعه انجام داد.
فعالیتهای گسترده سیاسی و اجتماعی آیتالله پروانی، هرگز ایشان را از فعالیتهای علمی و تحقیقاتی باز نداشت تا جایی که ایشان علاوه بر تدریس، آثار فاخر و ارزشمندی نیز از خود به یادگار گذاشتند.
زندگی نامه و تحصیلات
میرحسـین صادقـی ترکمنـی معـروف بـه صادقـی پروانـی، در سـال 1312ش در «دره ترکمـن» ولایت پـروان در افغانسـتان بـه دنیـا آمـد. وی همـراه با کشـاورزی، درسهـای مقدماتـی و ادبیات عـرب را در زادگاهـش، نـزد شـیخ غلام محمـد و سـید عوضعلـی خوانـد و برای ادامـه تحصیل به کابـل رفـت. او پـس از آن، در سـال ۱۳۳۵ش بـه نجـف رفـت و در مدرسـه علمیـه نجـف صادقـی، متـون سـطح حـوزه را از آیـات عظـام مسـلم ملکوتـی*، کاظـم تبریـزی و اسـدالله مدنـی آموخـت. صادقـی در درس خـارج فقـه و اصـول آیـتالله سـید ابوالقاسـم خویی و آیـتالله محمدباقر صدرشـرکت کـرد و سـال ۱۳۴۴ش بـه ولایت پروان بازگشـت.
آیـتالله پروانـی همزمـان بـا پیـروزی انقلاب اسلامی ایـران بـه ایـن کشـور رفـت و در سـال۱۳۵۹ش بـه افغانسـتان بازگشـت. او پـس از سـقوط کابـل و بـه قـدرت رسـیدن طالبـان، در سـال۱۳۷۶ش نیـز بـه قـم هجـرت کـرد، کـه پنـج سـال بـه طـول انجامیـد.
آیـتالله صادقـی پروانـی چنانکـه خـودش گفتـه، در نجف آثار و اندیشـه عالمانی چـون میرزای نائینـی، محمـود شـلتوت، محمـد عبده، جعفر کاشـفالغطاء، عبدالرحمن کواکبی، سـید ابواالاعلی مودودی و آثار دارالتقریب (مصر) و اخوانالمسـلمین را مطالعه کرد و با اسلام سیاسـی و نظریه احیـای حکومـت اسلامی آشـنا شـد. از طرفـی او بـا روحانیـان انقلابی ایـران که به نجـف رفتوآمد میکردنـد، ماننـد آیـات عظـام حسـینعلی منتظـری، مرتضـی مطهـری، سـید محمـود طالقانـی ومصطفـی خمینـی ارتبـاط گرفـت، که اندیشـه نهضـت اسلامی را در وی بیشـتر نهادینه کرد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
برخی از فعالیتهای علمی و فرهنگی آیتالله پروانی چنین است:
تدریـس علـوم حـوزوی و ارتبـاط بـا جوانـان: صادقـی در کابـل همـراه بـا تدریس ادبیـات عرب، منطـق، فقـه و اصـول بـرای طلاب جوان، تدریس تفسـیر و فلسـفه را نیز شـروع کرد کـه کار تازهای در کابـل بـود و طلاب جـوان و دانشـجویان شـیعه از آن اسـتقبال کردنـد. در ایـن زمـان، گروههـای چـپ و طرفـدار شـوروی نیـز فعالیـت خـود را شـروع کـرده بودنـد و از میـان جوانان کارگر، سـرباز ودانشـجو عضـو یا طرفـدار جـذب میکردند.
تأسـیس مسـجد امـام صـادق(ع): آیـتالله پروانـی مسـجد امـام صـادق(ع) را در اوایـل سـال۱۳۵۰ش در منطقـه چنـداول شـهر کابـل بنیـاد گذاشـت و بـه پایـگاه و محـل تجمع جوانان شـیعه و سـنی تبدیـل نمود.
تأسـیس مـدارس دینـی: آیـتالله پروانـی چندیـن مدرسـه علـوم دینـی را در دره ترکمن ولایت پـروان و بهسـودِ ولایت وردک تأسـیس و مـورد حمایتهـای مـادی و معنـوی قـرار داد.
فعالیتهای سیاسی
آیتالله صادقی پروانی فعالیتهای پرشـمار سیاسـی داشـته اسـت. او از بنیانگذاران مبارزات سیاسـی در دهه پنجاه بود. عضویت در دو دوره مجلس سـنای افغانسـتان، تأسـیس سـازمان نصرافغانسـتان، ایجاد وحدت بین احزاب شـیعه افغانسـتان و همکاری با جنبش امل لبنان، برخی ازفعالیتهای سیاسـی او اسـت. برخی دیگر از فعالیتهای سیاسـی او به شـرح زیر اسـت:
تأسـیس گـروه روحانیـت نویـن (حـزب حسـینی): پروانی در سـال ۱۳۵۱ش در کابـل، در کنارتدریـس و فعالیتهـای تبلیغـی، گـروه روحانیـت نویـن را بـا همـکاری شـاگردان طلبـه، دانشـجو و همفکرانـش تشـکیل داد. ایـن گـروه کـه پـس از مدتـی بـه «حـزب حسـینی» تغییـر نـام داد، فعالیتهـای هماهنـگ سیاسـی و اجتماعـی انجـام میداد و پس از کودتای مارکسیسـتی و شـروع انقلاب اسلامی بهعنـوان «سـازمان نصـر» اعلام موجودیـت کـرد.
ارتباط با فعالان سیاسـی شـیعه در دیگر کشـورها: صادقی پروانی سـال 1354ش به عراق، سـوریه، لبنـان، ایـران و عربسـتان سـفر کـرد. او در عـراق بـا امـام خمینـی(ره) و آیـتالله سـید محمدباقـر صـدر دیـدار و گفتگـو کـرد و امـام خمینـی به او وکالـت داد. همچنیـن صادقی با طلاب فعـال هموطـن و مقیـم نجـف و ایران مانند عبدالعلی مـزاری*، قربانعلی عرفانی، یوسـف واعظی، سـید حسـین حسـینی، جعفری و ناطقی آشـنا شـد و آنان را تشـویق به فعالیت بیشـتر در آنجا یا بازگشـت و همـکاری در کابـل کرد.
او در لبنـان بـا امـام موسـی صـدر، آیـت محمـد صادقـی تهرانـی، جلالالدیـن فارسـی و دسـته دیگـری از انقلابیـون شـیعه ملاقـات کـرد. گفتگـوی آنـان بـه تبـادل اطلاعـات و تجربیات درافغانسـتان و لبنـان و ایـران منجـر شـد. پروانـی از جلالالدین فارسـی که نماینـده امام خمینی(ره) بـرای ارتبـاط بـا جنبشهـای مسـلمان و مسـئول بخـش نظامـی جنبش امـل لبنان بود، درخواسـت کـرد بـرای آمـوزش نظامـی جوانـان افغانسـتانی در لبنـان بـا وی همـکاری کنـد و پس از بازگشـت به افغانسـتان، تعـدادی از طلاب و دانشـجویان داوطلـب را بـه لبنان فرسـتاد.
انتشـار نشـریه: حـزب حسـینی در سـال ۱۳۵۵ش، نشـریهای بهنـام خـودش منتشـر کـرد، که آن را بـه «فلـق» تغییـر عنـوان داد. انتشـار این نشـریه نگرانی محمـد داود، رئیس دولت افغانسـتان را در پـی داشـت و آن را یـک «حرکـت مغولـی» نامیـد. او بـرای عالمـان مطـرح کابـل پیغـام داد کـه جلـوی فعالیـت ایـن گـروه بهویـژه رهبـر آن، میرحسـین صادقی گرفته شـود.
عـدم همـکاری بـا حـزب دموکراتیـک خلـق: آیـتالله پروانـی بـا حـزب دموکراتیـک خلـق افغانسـتان کـه در سـال ۱۳۵۷ش روی کار آمـد همـکاری نکرد. نورمحمـد ترهکی، رئیس این حزب، بـا تهدیـد و اجبـار از چنـد عالـم مطـرح شـیعه و سـنی، تأییـد رژیمـش را گرفـت؛ ولـی آیـات عظام صادقـی پروانـی و سـید احمـد عالـم از ایـن کار خـودداری کردنـد.
تأسـیس سـازمان نصر افغانسـتان: آیتالله پروانی همزمان با پیروزی انقالب اسلامی ایران بـه ایـن کشـور رفـت و در سـال ۱۳۵۸ش بـا همـکاری گروههای مختلـف روحانیون فعال، سـازمان نصر را پایه گذاشـت. صادقی در آنجا توانسـت با رسـانهها گفتگو کرده و مواضع و خطمشـی گروه نصـر را بیـان کنـد. سـازمان نصـر افغانسـتان بـه اسـتقلال ملـی، تمامیـت ارضـی، حقـوق ملیتهـا، آزادی بیـان معتقد بود.
او در سـال ۱۳۵۹ش بـه همـراه کادر اصلـی سـازمان بـه افغانسـتان بازگشـت و در پـروان،«پایـگاه توحیـد» را تأسـیس نمـود کـه بعدهـا بـه پایـگاه شـهید مرتضـی تغییـر نـام داد.
ایجاد وحدت بین احزاب سیاسـی دو گروه، «حزب اسلامی گلبدین حکمتیار» و «جمعیت اسلامی برهانالدیـن ربانـی»، در سـال ۱۳۶۳ش در دره غوربنـد ولایت پـروان باهـم درگیـر شـدند کـه بـا وسـاطت آیـتالله صادقـی پروانی آتشبس و صلح نمودند. سـپس با پیشـنهاد وی، شـورای هماهنگـی احـزاب جهادی تشـیع و اهلسـنت در ولایت پروان تأسـیس شـد.
در پـی درگیریهـای شـدید بیـن احـزاب شـیعه، آیـتالله پروانـی در پاییـز سـال 1365ش، تصمیـم بـه گفتگـو و ایجـاد صلـح بیـن آنـان گرفـت. تلاشهـای او و مسـئولان دو حـزب رقیـب، سـازمان نصـر و پاسـداران جهـاد اسلامی، در سـال ۱۳۶۶ش بـه آتشبـس دائمـی بیـن آنـان منجـرشـد. ایـن قضیـه، باعـث پیوسـتن گروههـای کوچکتـر به توافق صلح شـد و سـرانجام در تابسـتان۱۳۶۸ش همـه احـزاب جهـادی، بهجـز حرکـت اسلامی بـه رهبـری آیـتالله محمدآصف محسـنی، بـه انحلال و ایجـاد «حـزب وحـدت اسلامی» رأی دادنـد.
حضـور در نظـام سیاسـی بعـد از طالبـان: پروانـی بعـد از کنفرانـس بـن (آذر۱۳۸۰ش) در مقـام معـاون رئیـس اداره انتقالـی، بـرای جابجایـی قـدرت از حکومـت مجاهدیـن به حامد کـرزی، رئیس اداره انتقالـی، نقـش فعالـی داشـت. او همچنـان در لـوی جرگه (نشسـت سراسـری) اضطراری سـال1381ش و نشسـت همگانـی بـرای تدویـن قانـون اساسـی سـال 1382ش عضویت داشـت.
عضویـت در مجلـس سـنای افغانسـتان: او در اولیـن دوره انتخابـات ولسـی جرگـه ۱۳۸۴ش شـرکت کرد و در کابل به رقابت پرداخت؛ ولی رأی کافی را نیاورد؛ ولی از دوره دوم ریاسـت جمهوری حامـد کـرزی (۱۳۸۸-۱۳۹۳ش) تـا پایـان حیاتش در دو دوره سـنای افغانسـتان عضویت داشـت.
نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان
آیـتالله صادقـی در سـال 1370ش بـا رهبـر انقلاب اسلامی ایـران، آیـتالله سـید علـی خامنـهای، ملاقات نمـود و پیرامـون اوضـاع جهـان اسلام، بهویـژه افغانسـتان گفتگـو و تبادل نظرکـرد. سـپس آیـتالله خامنـهای آیـتالله صادقـی را بهعنوان وکیـل و نماینده تامالاختیـار خود درامـور افغانسـتان برگزیـد. او در ایـن سـفر بـه عضویـت مجمـع عمومی مجمع جهانـی اهلبیت(ع) نیـز درآمد.
میراث ماندگار
برخی از آثار آیتالله میرحسین صادقی پروانی چنین است:
زن در اسلام
تفسیر قرآن
درسهایی از قرآن
تفسیر سوره فلق
تفسیر چهار قل
خاطرات )دو جلد(
گفتارهای معنوی )مجموعه خطبههای نماز جمعه(
تقریرات درس فقه
تقریرات درس اصول
تقریرات درس فلسفه
ارتحال
آیـتالله صادقـی پروانـی در روز چهارشـنبه 11 اسـفند 1395ش در ۸۳ سـالگی، بـر اثـر بیمـاری، در بیمارسـتانی در شـهر کابـل دار فانـی را وداع گفـت.
مراسـم تشـییع و تدفیـن وی در ۱۴ اسـفند بـا حضـور گسـترده مـردم، طلاب و عالمـان ونیـز مقامـات دولتـی ماننـد معـاون وقـت رئیسجمهـور، رهبـر حـزب وحـدت اسلامی افغانسـتان و شـماری از اعضـای کابینـه و نماینـدگان مـردم در شـورای ملـی برگـزار شـد و پیکـر وی در صحـن مسـجد قبـا در شـهرک امیـد سـبز در غـرب کابـل دفـن شـد.